معرفی استان

شیلات استان سیستان و بلوچستان

با بهره گیری از ۱۱ اسکله و جایگاه تخلیه صید ، ۲۴۰۰ شناور اعم از قایق و لنج ، حدود ۲۵۰۰۰ نفر صیاد دائمی و فصلی در قالب ۳۴ تعاونی صیادی ، ۶ شهرک و ناحیه صنعتی و بیش از ۱۰۰ واحد تولیدی صنایع شیلاتی ، دارا بودن منطقه بالقوه پرورش میگو با بیش از ۴۲ هزار هکتار اراضی مستعد ،۳۶ درصد صید آبهای جنوب کشور، ۳۱ درصد صید کل کشور ، ۲۰ درصد کل تولید آبزیان کشور (صید و آبزی پروری) ، رتبه دوم صید در اقیانوس هند بعد از اندونزی ، رتبه اول صید در غرب اقیانوس هند و تأمین کننده بیش از ۷۰ درصد تون ماهیان کشور یکی از شاخص های اقتصادی استان به شمار می رود و به دلیل وجود شرایط مناسب از جمله زمین‌های بلااستفاده ساحلی، نیروی کار ساده، فناوری بومی شده و قابل دسترس ،بازارهای نسبتاً شناخته شده جهانی و ارزش صادراتی آبزیان(ماهی ، میگو وسایر آبزیان دریایی) در توسعه آبزی‌پروری، میتواند نقش مهمی در افزایش اشتغال، ارزآوری و توسعه روستایی در مناطق ساحلی جنوب استان ایفا نماید.

وجود منابع غنی دریائی و آبزیان و اراضی و اقلیم مناسب درسواحل جنوبی برای توسعه فعالیتهای شیلاتی  و صیادی وصنایع مرتبط باشیلات بجهت واقع شدن استان درمجاورت آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند بعنوان قابلیت محوری وموثراستان با پتانسیل حدود 120 هزار تن  صید انواع ماهی، اراضی مستعد پرورش میگو و توسعه صنایع وابسته مستعد پرورش میگو  در 20 سایت مطالعه شده – 9 کارخانه کنسرو سازی، 13 واحد عمل آوری و بسته بندی ماهی و  میگو- 5 کارخانه پودر ماهی- 4 کارخانه لنج سازی چوبی-  یک کارخانه لنج سازی فایبر گلاس- یک کارخانه ساخت قایق- 19 کارخانه یخسازی- 8 واحد سرد خانه.

معادن استان سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان رنگین کمان معادن کشور محسوب می‌شود. شاخص‌ترین معادن این استان گرانیت بوگ، مس چهل کوره و کارخانه فرآوری آن، آنتی موان سفیدآبه، معدن فلز آسان درک نیکشهر، معادن آهک سیمان خاش و زابل، مرمر پک و طلا در بزمان، معدن مس چهل کوره نصرت آباداست. معدن مس چهل کوره نصرت آباد نخستین معدن زیرزمینی سیستان و بلوچستان است که تاکنون حدود ۱۰۰ متر تونل استخراجی آن حفر شده است.

استان سیستان و بلوچستان بر روی کمربند فلزی و معدنی جهان قرار گرفته و با داشتن ذخایر مس، کرومیت، منگنز، سرب و روی، قلع، تنگستن، طلا و کانسارهای غیر فلزی، دارای ظرفیت های کم نظیری در بخش معدن است. برای مثال تنها به یکی از محصولات معدنی استان مانند آنتی موان اشاره میکنیم:

فلز آنتیموان در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما مهمترین کاربرد این عنصر، استفاده به عنوان فلز پایه در تولید باتری‌های معمولی و هیبریدی است. همچنین از فلز آنتیموان برای ساخت آلیاژهای سخت و محکم در برابر خوردگی و فرسودگی استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر به سبب رشد مصرف این فلز استراتژیک قیمت آن روندی افزایشی داشته است.

تمرکز ذخایر آنتیموان کشور در استان سیستان و بلوچستان است و تاکنون 25 هزار تن ذخیره قطعی با عیار 16 درصد در این استان شناسایی شده است. واحد صنعتی آنتیموان سفیدآبه با اشتغال‌زایی 40 نفر به سبب نخستین بودن در سطح کشور، آینده‌ای روشن را پیش روی سیستان و بلوچستان ترسیم می‌کند.

بر اساس اعلام سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان، کشف معدن آنتیموان سفیدآبه با ذخیره قطعی 5 هزار و 465 تن کانسنگ آنتیموان با عیار 37 درصد با هزینه تقریبی اکتشاف 2600 میلیون ریال به نام شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران انجام و آماده بهر‌ه‌برداری شده است.

بر اساس آمار موجود، کل ذخایر آنتیموان جهان حدود 1.8 میلیون تن است و مهمترین ذخیره این ماده معدنی در ایران و در منطقه سفیدآبه استان سیستان و بلوچستان واقع شده که این به خوبی بر اهمیت این خطه می‌افزاید. آنتیموان عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان “Sb” و عدد اتمی 51 است؛ آنتیموان که یک شبه فلز بوده دارای 4 حالت آلوتروپیک و شکل پایدار این عنصر، فلزی آبی- سفید است.

این عنصر در مواد ضدآتش، رنگ‌ها، سرامیک، لعاب و آلیاژهای گوناگون و لاستیک به کار می‌رود و همچنین استفاده از آنتیموان در صنایع نیمه هادی و در تولید “دیودها، موج‌یاب‌های مادون قرمز و وسایل Hall-effect در باتری‌ها، آلیاژهای ضداصطکاک، فلز ویژه حروف چاپ، گلوله‌های رسام، جنگ افزارهای کوچ 10 درصد ذخایر آنتیموان جهان در سیستان و بلوچستان وجود دارد که با شناسایی و بهره‌برداری از آن می‌توان نام این استان را بر صدر صفحه آنتیموان جهان ثبت کرد. معدن آنتیموان یکی از این داشته‌هاست؛ ظرفیت تولید معدن سفیدآبه سالانه 90 هزار تن شمش است که نقش بسزایی در توسعه استان خواهد داشت و در آینده‌ای نزدیک با بهره‌برداری کامل از آن برای بیش از 200 نفر شغل ایجاد می‌شود.

مجتمع صنایع معدنی آنتیموان در فاصله 150 کیلومتری شمال غرب زابل واقع در روستای “حیدرآباد” بخش “سفیدآبه” شهرستان نیمروز واقع شده است. این واحد معدنی برای تولید کنسانتره آنتیموان با عیار 26 تا 32 درصد فعالیت می‌کند که هدف از تولید این ماده معدنی ساخت شمش فلز آنتیموان است. ذخیره فعلی معدن در اکتشافات اولیه بیش از 5 هزار و 465 تن با عیار 37 درصد است.

86 هزار کیلومتر از اراضی سیستان و بلوچستان تحت اکتشاف قرار دارد و این استان قطب تولید آنتیموان کشور است که در صورت عملیاتی کردن سایر ذخایر شناخته شده، می‌توان گامی مهم در صادرات و شکوفایی اقتصاد استان برداشت.

در حال حاضر 2 میلیون تن ذخایر آنتیموان در دنیا شناسایی شده که با بهره‌برداری از این معدن، جزو یکی از 5 کشور تولید کننده آنتیموان در جهان می‌شویم و این در حالی است که استان سیستان و بلوچستان قابلیت تولید 500 تن شمش در سال را دارد. کاور و روکش کابل” نیز کاربرد دارد. معادن بسیاری در این استان وجود دارد که در چند سال اخیر اهتمام ویژه‌ای برای شناسایی و فعال‌سازی آنها به منظور توسعه استان در دستور کار قرار گرفته است. اگر همین داشته‌ها به فعلیت درآید، شاهد سیستان و بلوچستانی توسعه یافته خواهیم بود که از موقعیت راهبردی در جمهوری اسلامی ایران برخوردار است.

پتانسیلهای معدنی حوزه تفتان و امکان استقرار کارخانجات چینی و کاشی و سرامیک  درمحدوده تفتان و شهرستان خاش.

استان سیستان و بلوچستان مسیر ترانزیتی به آسیای میانه

موقعیت ممتاز جغرافیایی این استان در زمینه ترانزیت باعث شده تا پتانسیل بالایی برای ترانزیت بار از مسیر سیستان و بلوچستان وجود داشته باشد. بندر چابهار در جنوب این استان به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران در سواحل اقیانوس هند قرار دارد و نزدیکترین مسیر برای دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب های آزاد است. به علاوه، سرمایه گذاری قابل توجه هند در معادن افغانستان اهمیت این مسیر ترانزیتی به عنوان تنها مسیر انتقال بار معدنی مورد نیاز هند را افزایش داده است.

تکمیل پروژه های ترانزیتی توسعه بندر چابهار و راه آهن چابهار ـ مشهد ضروری است که ملاحظات زیر برای تسریع در تکمیل این طرح ها مورد توجه قرار گیرند:

 اتصال راه آهن چابهار مشهد به زابل و مرز میلک

باتوجه به سرمایه گذاری های هند برای توسعه بندر چابهار و توسعه معادن سنگ آهن در افغانستان، این کشور قطعا یکی از مشتری های اصلی استفاده از این مسیر ریلی خواهد بود به همین دلیل اتصال این مسیر ریلی به زابل و مرز میلک جذابیت آن را برای این قدرت نوظهور اقتصادی آسیا افزایش خواهد داد.

– انتخاب مسیر از زاهدان تا مشهد

بر اساس مطالعات اولیه این مسیر ریلی در ایستگاه کال شور به راه آهن فعلی بافق ـ مشهد متصل می شود و از این طریق تا سرخس و مشهد امتداد می یابد. با توجه به نهایی نشدن مطالعات قطعه دوم این مسیر یعنی بخش شمال راه آهن زاهدان ـ بم و با درنظر گرفتن اینکه درصورت احداث این مسیر ریلی مطابق با طرح فوق به شبکه ریلی، انتقال بار در این مسیر از نحوه‌ی انتقال بار در راه‌آهن بافق‌ـ مشهد به شدت تاثیر می‌پذیرد. به عبارت دیگر، چگونگی مدیریت شبکه‌ ریلی موجود راه ‌آهن، ترانزیت بار در این مسیر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ضروری است تا در مطالعات نهایی مقصد این خط آهن به صورت مستقل مشهد یا سرخس تعیین گردد. با اتصال مستقیم این مسیر ریلی به مشهد و سرخس این امکان فراهم می شود تا بهره برداری از این مسیر ریلی به صورت مستقل از شبکه راه اهن کشور به بخش غیردولتی واگذار شود.

شبکه های حمل و نقل :

وجود تاسیسات زیر بنائی مهم ا زجمله شبکه های وسیع حمل و نقل جاده ای،دریائی ،ریلی و هوائی (وجود حداقل 4 فرودگاه   فعال در سطح استان و شرکت های هواپیمائی در استان)

اتصال استان ومرز پاکستان به شبکه راه آهن سراسری کشور درآینده نه چندان دور . دراین شرایط استان میتواند تبدیل به پل ارتباطی ریلی اروپا به آسیای جنوب شرقی شده و این امر مهمترین  مزیت نسبی منطقه درتوسعه صنعتی محسوب خواهد شد.

مرز مشترک با کشورهای پاکستان وافغانستان

موقعیت جغرافیایی ویژه و مناسب استان به لحاظ همجواری باکشورهای افغانستان وپاکستان (برخورداری از 1100 کیلومتر مرز خاکی با کشور های پاکستان و افغانستان و 300 کیلومتر مرز ساحلی در کنار دریای عمان) از دیگر پتاسیل های استان می باشد که نیاز این دو کشور به محصولات ایرانی بسیار بالا است.

یکی از مزایای نسبی استان، ترانزیت کالا و تجارت آن به کشورهای همسایه ازجمله پاکستان و افغانستان است. در واقع، یکی از موتورهای اصلی رشد و توسعه در استان می‌تواند تجارت و ترانزیت کالا از مرزهای استان باشد.

وجود مرزهای آبی و خاکی گسترده، داشتن سابقة تاریخی در زمینة مبادلات و تجارت و قرارداشتن در مهمترین مسیر تجاری دنیای قدیم (جادة ابریشم) و نیز مراودات قومی و فرهنگی مرزنشینان استان با کشورهای همسایه، سکونت 51% از جمعیت استان در مناطق روستایی و وابستگی اقتصاد استان به کشاورزی و شیلات، دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی خارج از تنگة هرمز و امکان ارتباط با کشورهای شرق آسیا، شبه‌قارة هند، شیخ‌نشین‌های حاشیة خلیج فارس و بازار‌های آفریقا، وجود منطقة تجاری-صنعتی آزاد چابهار، داشتن ذخایر معدنی گسترده، داشتن پتانسیل بالای تولید انرژی‌های نو و پاک، داشتن پتانسیل تاریخی و طبیعی بالا برای جذب گردشگر (مناطقی چون دریای بزرگ عمان، کوه تفتان، مناطق تاریخی مثل شهر سوخته، کوه خواجه، مناظر هامون و هیرمند و…) از پتانسیل‌های منحصربه‌فرد این استان در حوزة اقتصاد، صنعت و گردشگری است.

مرز میلک به عنوان مرز رسمی مبادلات  تجاری با افغانستان وتردد مسافر.

شرایط ممتاز استان برای تصدی نقش در بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی میان اروپا و آسیای مرکزی با آبهای شرقی وجنوبی و شاخ  آفریقا.

چابهار و منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار

دسترسی به آبهای آزاد بین المللی خارج از تنگه هرمز وامکان ارتباط باکشورهای شرق آسیا ، شبه قاره هند ، شیخ نشینهای عربی وبازارهای آفریقائی

وجود نهادهای مهم اقتصادی و توسعه ای در سطح استان بویژه منطقه آزاد چابهار با امتیازات ویژه برای سرمایه گذاری تولیدی و خدماتی

بخش دیگری که یکی از پتانسیل‌های اصلی استان در صادرات، واردات و ایجاد اشتغال است، منطقة آزاد چابهار است. منطقة آزاد چابهار با وجود اینکه در سال 1372 تأسیس شده، اما تاکنون به اهداف خود که تبدیل‌شدن به هاب اصلی منطقه است، نرسیده و ظرفیت‌های عظیم این منطقه بدون استفاده مانده است. بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران و کوتاه‌ترین راه ارتباطی به کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان به دریاهای آزاد و همچنین کوتاه‌ترین مسیر ترانزیتی محور شرق ایران را داراست. از دیگر مزیت‌های این منطقه می‌توان به مجاورت با خط لولة گاز صلح (ایران-هند)، داشتن منابع عظیم شیلات دریایی و امکانات پرورش آبزیان و پتانسیل طبیعی بالا در جذب گردشگر اشاره کرد.

صنایع کشتی سازی در چابهار و وجود کشتی های مدرن صید و صیادی پرساینر .

وجود اسکله های مهم  کشتیرانی (اسکله نصب سریع شهید بهشتی ، اسکله شهید کلانتری ، اسکله ایران بندر

منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه:

منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه که در سال 1389 به تصویب مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و در سال 1395 راه اندازی آن توسط اتاق بازرگانی ،صنایع،معادن وکشاورزی زاهدان کلید خورد.

منطقه مرزی میرجاوه  در مجاورت با کشور پاکستان به عنوان یکی از مهمترین و استراتژیک‌ترین مرزهای رسمی کشور می تواند با زمینه سازی و فراهم نمودن بستر مناسب جهت ایجاد واحدهای صادرات گرا و خدمات بازرگانی و لجستیک نقش ویژه‌ای را در توسعه صادرات کشور ایفا نماید.

همچنین با میرجاوه فعال شدن این منطقه می تواند مبادلات مرزی میان این شهرستان و کشور پاکستان را بیشتر کند و در پی آن میزان قابل توجهی اشتغال به طور مستقیم و غیر مستقیم در منطقه ایجاد خواهد شد به همین دلیل می توان نقش مهمی در تحول منطقه ایفا کند.

مناطق ویژه اقتصادی رامشار و میرجاوه در دو نقطه سیستان و مرکز استان می توانند سبب افزایش مبادلات مرزی استان با دو کشور افغانستان و پاکستان شود و در پی این مهم میزان ترانزیت در استان افزایش خواهد یافت و می تواند رونق مناطق مرزی استان را به همراه داشته باشد.

محصولات کشاورزی

اقلیم مناسب کشت محصولات سود آور صادراتی (خرما،مرکبات، موز ،انبه )،دشتهای هموار و اراضی مستعد در شمال و جنوب استان و وجود امکانات توسعه و ایجاد صنایع تبدیلی وابسته به محصولات کشاورزی دراستان ازجمله بسته بندی خرما ، تولیدقند مایع ازشیره خرما وتولید خوراک دام ازضایعات وهسته خرما .

خرمای استان سیستان و بلوچستان

تولید خرما از دیرباز بخشی از کشاورزی استان استان و بلوچستان بوده است. حدود 100 نوع خرما در سیستان و بلوچستان تولید می شود که بیشترین سطح تولید این محصول به انواع ربی و مضافتی اختصاص دارد. خرمای نوع ربی منحصر به این استان با گستره تولید 20 هزار هکتار از بازار پسندی و کیفیت ممتازی برخوردار است. گستره باغ های سیستان و بلوچستان را 80 هزار هکتار است که 70 درصد ازآن در حال تولید خرما میباشند. کر این مهم نیز خالی از لطف نیست که تولید خرمای ارگانیک نیز به صورت گسترده ای در استان به جهت استقبال بازار از این محصول ویژه گسترش یافته است. به طوریکه وجود چهار هزار هکتار نخلستان با خرمای ارگانیک و با برداشت 8 هزار تن خرمای ارگانیک از نخلستان‌های استان زمینه صادرات این محصول در بازارهای بین‌المللی را فراهم آمده است.

گردشگری:

اقلیم مناسب برای توسعه فعالیت های گردشگری در سواحل دریای عمان و دامنه ها ی تفتان

تحصیلات عالیه:

برخورداری از حدود  15 مرکز آموزش عالی با بیش از 32 هزار دانشجو و مراکز آموزش  فنی و حرفه ای د رسطح استان.

انرژی های طبیعی:

انرژی خورشید وباد ( ازجمله مزیت های نسبی استان برای جایگزینی انرژی خورشید وانرژی باد بجای انرژی فسیلی الکتریکی )

آب وهوا:

هوای مطبوع در فصل سرد سال در بسیاری از مناطق استان بویژه در ساحل دریا از دیگر  مزیت های نسبی استان برای توسعه فعالیت های گردشگری محسوب میشود.